Kolumna (Łask). Miasto w Polsce. Magazyn łódzkie!

Nasz magazyn skierowany jest nie tylko do mieszkańców Łasku ale również do wszystkich czytelników zainteresowanych historią powiatu łaskiego oraz regionu łódzkiego. Odkrywamy przed Tobą lokalne tajemnice i mówimy co działo się w Twojej okolicy... w Łasku, Pabianicach czy Łodzi przed wiekami. Magazyn Łask - Kolumna o jej historii został opublikowany po raz pierwszy 2 marca 2023 roku i od tego czasu opisujemy otaczającą nas rzeczywistość, publikując najważniejsze wydarzenia z ostatniej chwili Łask.

Bitwa o Pabianice (obrona miasta) i krwawa potyczka pod Chechłem stoczone 7 września 1939 roku

Marcin Jankowski (mobo.blog) • 18/03/2023 (17:26)Dla pułków krwawe starcie o Chechło, Pabianice i Ksawerów we wrześniu 1939 roku doprowadziły do ograniczenia ich dalszej zdolności bojowej do walki z wrogiem.

Czytaj więcej...

Najnowsze artykuły

Pradzieje doliny rzeki Grabia i pierwsi mieszkańcy okolic Łasku oraz Kolumny

Jedni uważają, że zwrot Kolumna naturalnie wszedł w obieg tutejszych mieszkańców, którzy pamiętają czasy kiedy w okolicznych lasach sosnowych gdzieś nieopodal osady młyńskiej, stał pogański posąg Świętowita (Światowida, zamiennie stosowane nazewnictwo dla tego boga słowiańskiego) z czterema twarzami, zwróconymi każda w inną stronę świata w kształcie strzelistej kolumny. Musiało to mieć miejsce jeszcze w czasach przed chrześcijańskich, kiedy dopiero religia katolicka pomału rozprzestrzeniała się na ziemiach polskich, a dawne wierzenia słowiańskie jeszcze nie zaginęły na dobre. Dla pierwszych Słowian bóg ten był najwyższym z wszystkich czczonych bóstw i utożsamiał dla nich najwyższą moc.

W innych przekazach zapisane jest, że przez ten obszar przechodziła kolumna wojsk napoleońskich, które zbłądziła w gęstych borach sosnowych i w celu utrwalenia tego faktu, postanowiono nadać taką nazwę dla tutejszych domostw i gospodarstw. Inna jeszcze historia mówi o tym, że nazwę tę nadano nawiązując do kolumny wyrysowanej w herbie ówczesnych właścicieli tych ziem.

Wszystkie te opowiastki należy jednak traktować w kategoriach niepotwierdzonych domysłów oraz legend tworzonych przez tutejszych osadników, przez co próbowali oni nadać sobie doniosłą rolę w już i tak bogatych dziejach regionu. Nie zmienia to natomiast faktu, że samo jej pochodzenie może być frapujące dla dociekliwej osoby. Zatem warto pochylić się nad ciekawymi wydarzeniami historycznymi, które odcisnęły swoje piętno w regionie i urzeczywistniły potrzeby tutejszej społeczności.

Nie ma zbyt wielu archeologicznych odkryć, które potwierdzałyby jak dokładnie wyglądały pradzieje społeczności zamieszkujących okoliczne lasy oraz mokradła dzisiejszej Wysoczyzny Łaskiej, w szczególności okolic Kolumny. Wnioskować można jedynie, że przepływająca nieopodal rzeka Grabia z licznymi dopływami i ciekami wodnymi była kiedyś miejscem stosunkowo dogodnym dla człowieka, który wędrował poszukując lepszych warunków do życia i zdobywania pożywienia tuż po ustąpieniu zlodowacenia. Co nie znaczy od razu, że było ono najlepszym patrząc na inne starożytne skupiska ludzkie, które istniały wcześniej i miały większy wpływ na losy swoich mieszkańców.

Tutejszy proces osadniczy był dość charakterystyczny dla pierwszych kultur, które na swoje osady czy miejsca postoju wybierały dogodne tereny naturalne wzdłuż rzek, a w szczególności ich żyzne dorzecza z dużą ilością pożywienia. Grabia, która jak sądzę geolodzy, powstała prawdopodobnie przez oderwanie się większej części lodowca i jego topnienie wyrzeźbiło jej koryto oraz utworzyło liczne pomniejsze rzeczki i strumyki porozrzucane po okolicy, które na przestrzeni tysięcy lat zmieniały swój bieg.

Przeprowadzone badania archeologiczne w okolicach Łasku pozwoliły odkryć najstarsze formy osadnictwa z okresu 1200 - 1000 rok p.n.e na terenie Orchowa. Badacze natrafili tam na 39 jam wypełnionych pozostałościami codziennego życia w postaci ułamków ceramiki, kości zwierząt i węgla drzewnego. Również w Łask - Kolumnie odkryto ze zbliżonego okresu (1000 - 800 rok p.n.e) cmentarzyska, podobnie jak w Orchowie czy trochę późniejsze cmentarzyska w Utracie. Ponadto udało się także odnaleźć elementy osadnictwa w postaci luźnych znalezisk z okresu 250 roku p.n.e. - 25 roku n.e. w okolicach Utraty i Orchowa.

Stosunkowo późno bo dopiero gdzieś w IX - X wieku powstało państwo pierwszych Piastów jako zorganizowana forma znana nam dzisiaj, mając świadomość tego że w Europie istniały już średniowieczne monarchie, które wykształciły się w konsekwencji upadku starożytnego Rzymu. Obszary zainteresowania Polan były zapewne trudno dostępne. Porośnięte lasami oraz poprzecinane rzekami, co być może utrudniało komunikację pomiędzy poszczególnymi plemionami a tym samym ich wspólnie organizowanie się o wiele wcześniej.

Kiedy powstał Łask i jak do tego doszło? Gdzie położone jest miasto Łask?

Dopiero od X do XIII wieku wykształciły się z plemiennych osad ważne ośrodki współtworzące państwo Piastów jak ziemia Łęczycka i ziemia Sieradzka odpowiednio z Łęczycą i Sieradzem, jako odgrywającymi istotną rolę stolicami ówczesnych Księstw. Z upływem lat i umacniania się państwowości na tych terenach, Księstwa Łęczyckie i Sieradzkie dały początek przyszłym województwom w przyszłym podziale administracyjno - terytorialnym Polski. Podobnie jak Łask, również osadnictwo przyszłej Kolumny łączyć należy od tego momentu z Księstwem Sieradzkim, które pod względem terytorialnym sięgało na wschód, gdzieś do rzeki Ner. Badania archeologiczne interesującego nas obszaru pozwalają sądzić, że wieś Łask istniała już w XI wieku, natomiast pierwsze wzmianki pisane o nim pochodzą z pierwszej połowy XIV wieku. Wtedy nie było tam jeszcze kościoła oraz nawet nie był on miastem, dlatego należy traktować jego rolę w regionie jako znikomą.

Dopiero w drugiej połowie XIV wieku a dokładnie w 1356 roku erygowano drewniany kościół w Łasku, który w przyszłości otrzymał rangę kolegiaty. Kościół parafialny w Łasku od samego początku mógł odgrywać istotną rolę w życiu codziennym jego mieszkańców oraz ówczesnych właścicieli miasta, którzy w kilku pokoleniach byli dostojnikami kościelnymi. Samo utworzenie parafii Łaskiej sprowadzało się do przekazania z obszaru miasta wydzielonego placu pod budowę kościoła i utworzenia cmentarza wokół niego. Według dokumentów właściciele miasta przekazali parafii także posiadłość ziemską, która z czasem przekształciła się w wieś Łask Poduchowny. Kolejnym krokiem było erygowanie jej przez władze kościelne. W ramach tego procesu stworzono listę okolicznych miejscowości, które wchodziły w skład parafii Łask, a duchowni zostali uposażeni w dziesięciny z ról chłopskich i mieszczan. Podczas tworzenia parafii Łask włączono w jej skład - oczywiście Łask, Wolę Łaską (zwaną wtedy jeszcze Ogrodzona), Dobroń, Gorczyn, Łopatki, Ostrów, Poleszyn i Wronowice.

W XVI wieku nastąpił kolejny etap rozwoju Łasku jako ośrodka religijnego. W latach 1517 - 1523 wzniesiono trójnawowy murowany kościół gotycki, który od 1525 roku posiadał rangę kolegiaty - z długą przerwą - po dzień dzisiejszy. Łask zyskał także sławę ze sprawą nie tylko cmentarza, ale także dzięki cudownym uzdrowieniom związanym z płaskorzeźbą Matki Boskiej z Dzieciątkiem Jezusa, uważaną za najstarszą po obrazie Matki Boskiej Częstochowskiej. Płaskorzeźba wykonana została prawdopodobnie przez Andrea della Robi. Nie ma co do tego stuprocentowej pewności ale wizerunek został prawdopodobnie przywieziony z Rzymu przez samego arcybiskupa Jana Łaskiego. Zasłynął on cudownymi uzdrowieniami co przyciągało licznie pielgrzymów do Łasku przez lata.

Najważniejszym momentem w historii Łasku było oczywiście nadanie mu praw miejskich przez króla Polski Władysława Jagiełłę. 2 września 1422 roku ówczesny właściciel Łasku - Jan Łaski za zasługi w walce otrzymał przywilej lokacyjny dla swojej wsi, podczas pobytu nad rzeką Osą koło jeziora Melneńskiego, gdzie w tym samym czasie zawarto pokój z Krzyżakami. Król Władysław Jagiełło zezwolił także organizować targi w Łasku zaplanowane na poniedziałki oraz jarmarki na św. Franciszka (święto przypadające na 4 października).

O ile w pierwszych wiekach istnienia Łask przyciągał do siebie wielu nowych mieszkańców i był miejscem w którym chętnie się osiedlano, o tyle kolejne wieki były obrazem upadku i stagnacji. W obecnych czasach jest to małe i peryferyjne miasteczko powiatowe położone w orbicie aglomeracji wielkiego miasta wojewódzkiego Łodzi, które odgrywa istotną rolę dla tutejszych mieszkańców. Na wschód od Łasku dość naturalnie, w nurcie XVIII wiecznych trendów gospodarczych, powstała osada i wieś Kolumna a zaraz obok niej letniskowe Miasto-Las Kolumna założone w XX wieku...

Łask-Kolumna od XVIII wiecznej osady młyńskiej w dobrach Łaskich do miejscowości letniskowej Miasto-Las-Kolumna dla przemysłowej Łodzi w XX wieku

Jak to było już powiedziane wcześniej, nie jest jasne skąd zaczerpnięto i kiedy utrwaliła się na dobre w przekazie nazwa Kolumna. O ile jeszcze zwrot Miasto-Las zaczęto używać już w XX wieku, o tyle pochodzenie nazwy własnej Kolumna jest nadal zagadką dla nas wszystkich... Nieco więcej wiemy za to o Kolumnie pod kątem jej rozwoju społeczno - ekonomicznego oraz tego jaką rolę odgrywała w regionie. Zgłębiając jej historię może się nasunąć myśl, że gdyby nie idea miast ogrodów Ebenezera Howarda, być może nigdy by nie założono Miasta-Las-Kolumna, takiego jakie znamy dziś. Jednak Janusz Szweycer widząc potrzeby mieszkańców przemysłowej Łodzi, a zarazem szukając dodatkowych środków finansowych na pokrycie długów, wydzielił tereny leśne z własnych dóbr pod przyszłą kolonię letniskową. Duże zainteresowanie bogatych przemysłowców z Pabianic i Łodzi terenami leśnymi w Kolumnie doprowadziło z czasem do rozbudowy infrastruktury wypoczynkowej i niezbędnych obiektów usługowych dla nich oraz aby zaspokoić potrzeby także stałych mieszkańców Kolumny.

Pewne jest, że na przestrzeni ostatnich wieków funkcjonowały obok siebie aż cztery różne osady jako oddzielne jednostki mieszkalne - osada Kolumna, wieś Kolumna, miasto-las Kolumna oraz folwark Wierzchy. W zasadzie aż do 1957 roku były to niezależne organizmy. Dopiero w okresie po II wojnie światowej napływ świeżej ludności i rozwój poszczególnych osad sprawił, że połączyły się one w jedną całość.

Folwark Wierzchy czyli gospodarstwo rolne zlokalizowane było mniej więcej okolicach dzisiejszych ulic Ogrodowej i Sportowej. Zanim powstało szosa Pabianice - Łask to stąd wychodziła droga do Dobronia ciągnąc się w kierunku wschodnim. Na południe od folwarku, położona była wieś Kolumna - w rejonie ulic Tuwima oraz budynku dzisiejszej jednostki OSP rozciągając się w kierunku północnym. Natomiast osadę młyńską Kolumna założono po południowej stronie szosy Łask - Pabianice, w rejonie dzisiejszej ulicy Plażowej. Najpóźniej powstało miasto-las Kolumna, które naturalnie wchłonęło inne części i pozostał o nich ustny podział na "starą kolumnę" i nową. Trzeba pamiętać, że wskazane lokalizacje tych osad pochodzące z dawnych lat są umowne i mogą się różnić w stosunku do tego jak dzisiaj wygląda układ dróg czy rzek. Na przestrzeni kilku wieków układ przestrzenny uległ przeobrażeniom co łatwo jest widoczne na mapach pochodzących z poszczególnych okresów historycznych.

Z dokumentu Liber beneficiorum... możemy dowiedzieć się m. in. jakie okoliczne wsie wchodziły w skład parafii łaskiej i od kiedy były one zamieszkane. I tak, już od 1569 roku wymieniana jest w tej księdze wieś Wierzchy.

Z kolei osada młyńska Kolumna powstała nieopodal ujścia Pałusznicy do Grabi prawdopodobnie pod koniec XVII wieku, gdyż od 1702 roku podaje się imiona tamtejszych młynarzy w księgach parafialnych parafii Łask. Jej założenie przypada na okres największego rozwoju gospodarki stawowej w Polsce. w której dobrze zarządzany młyn wodny okazywał się zyskowną inwestycją dla jego właściciela. Tym bardziej, że w latach pomiędzy XVI - XVIII wieku istniało duże zapotrzebowanie na mąkę i kaszę, z których produkowano żywność dla mieszkańców licznie rozwijających się ośrodków miejskich.

Młyny wodne w tym okresie były budowane całkowicie z desek lub bali, a dachy pokrywano słomianą strzechą lub gontem. Okna w młynach wodnych były niewielkich rozmiarów, a w miejsce szyb wstawiano zamiennie natłuszczony papier, pęcherze bądź tafelki szkła. Najważniejszym elementem każdego młyna były ciężkie kamienie młyńskie. Niejednokrotnie problemem okazywał się ich transport do miejsca docelowego ponieważ wytwarzano je jedynie na Śląsku i w okolicach Opoczna. Oprócz funkcji produkcyjnych, młyn wodny napędzany siłami natury był także w tamtym czasie źródłem dodatkowej energii, którą starano się także wykorzystać. Dlatego bardzo często obok nich stawiano kaszarnie, olejarnie, tartaki czy garbarnie. Chodziło o to, że młyny były głównym elementem napędzającym maszyny produkcyjne pracujące w nich.

W 1822 roku osada młyńska Kolumna wraz z nieopodal położoną karczmą zamieszkana była przez 29 osób w pięciu domach. Karczma przy szosie Łask - Pabianice powstała później niż osada młyńska, ale stanowiły one jedną całość. W skład osady Kolumna nie wchodził natomiast staw rzeczny, otoczony groblami poniżej ujścia Pałusznicy do Grabi i ciągnął się w kierunku zachodnim gdzieś do obecnej ulicy Plażowej. Na osadę składały się zabudowania gospodarcze, młyn wodny, wspomniana karczma, po II rozbiorze Polski wybudowano folusz a następnie stworzono jeszcze tartak.

3 czerwca 1815 roku osada młyńska Kolumna została sprzedana przez Piotra Czołhańskiego - właściciela dóbr ziemskich Łask - rodzinie Fryderykowi i Anecie Ungerom, by po czterech latach znowi zmienić własność na rodzinę Jągowskich. To oni uruchomili w Kolumnie produkcję papieru z lnianych szmat. Niewielki zakład produkcyjny jednak nie wytrzymał słabnącej koniunktury na rynku i został w końcu zamknięty.

W 1837 roku zakończono budowę nowego traktu drogowego z Warszawy przez Pabianice i Łask aż do Kalisza. Nowa droga przecinała osadę młyńską Kolumna od północy.

Historia osady młyńskiej Kolumna to niekończąca się epopeja zmian właścicielskich a co za tym idzie licznych wzlotów i upadków gospodarczych, po których w osadzie nie został już żaden ślad wcześniejszej działalności. Od 27 kwietnia 1841 roku nowym właścicielem Kolumny po Jągowskich został Antoni Wasiewicz. Zlikwidował on folusz a na jego miejsce zbudował walcownię i kuźnię miedzi. Powiększył bezprawnie osadę o kolejne ziemie, dodatkowo zlikwidował tartak stawiając w zamian budynki gospodarcze. Jego działalność spowodowała początek upadku gospodarczego osady młyńskiej Kolumna ponieważ oprócz wprowadzonych zmian zbytnio nie interesował się naprawą dotychczasowej infrastruktury. Ma dodatek dochodziły do tego wszystkiego problemy właścicielskie oraz rosnące zadłużenie.

Pod koniec XIX wieku doszło do pożaru, który strawił młyn i fabrykę miedzi, pozostawiając po nich jedynie fundamenty. Zachowały się za to - murowany dom mieszkalny, dwa domy drewniane, magazyn na zboże oraz inne budynki gospodarcze. Jednak wszystkie z nich wskazywały cechy mocno zniszczonych upływem lat. Z czasem zlikwidowano także staw rzeczny przez zaniedbania przy konserwacji grobli.

W październiku 1895 roku właścicielem dóbr ziemskich Łask z wchodzącą w ich skład osadą młyńską Kolumna został Michał Szweycer. W 1911 roku własność przeszła na jego syna, Janusza Szweycera, który kontynuował politykę gospodarczą swojego ojca polegającą na rozwoju działalności rolniczej i spożywczej. Duże zadłużenie dóbr ziemskich sięgające przeszło połowy ich wartości było główną przyczyną, że po I wojnie światowej rozpoczęto parcelację terenów i ich wyprzedaż.

Wieś Kolumna wydzielona z dóbr łaskich dla rodziny Wenckowskich w XIX wieku

Na początku XIX wieku, pomiędzy 1822 a 1846 rokiem, rodzina Wenckowskich otrzymała ziemię o powierzchni 6 morgów i 126 prętów, które w przyszłości przekształciły się w wieś Kolumna. Główna jej część znajdowała się nieco na północ od terenu byłego już Zakładu Prefabrykatów Betonowych utworzonego już po II wojnie światowej. Wieś rozciągnięta była na północ do wsi Wierzchy a na wschód gdzieś do dzisiejszej ulicy Ostatniej.

W kolejnych latach wieś Kolumna rozrastała się o kolejne domostwa a jej mieszkańcy pracowali w okolicznych folwarkach i wsiach, w tym również w gospodarstwie rolnym Wierzchy. Na początku 1880 roku w granicach wsi znajdowało się 6 budynków zamieszkanych przez 64 mieszkańców.

W połowie lat 20. XX wieku teren wsi powiększył się o kolejne 27 ha m2 wydzielonych z gruntów dworskich w kierunku zachodnim, przybierając nowy kształt od współczesnej ulicy Tuwima i Kresowej w kierunku północno - zachodnim. Przez kolejne lata poszczególne działki przechodziły w ręce prywatnych właścicieli, by ostatecznie połączyć się w jedną całość - dzisiaj Kolumnę jedną z dzielnic Łasku.

Koncepcja miast ogrodów jako remedium na zbytnią industrializację ośrodków miejskich w XIX wieku

W XIX wieku nastąpiła era przemysłowa, która rozlała się również po Królestwie Polskim tworząc nowe zindustrializowane miasta przyciągając do siebie rzesze rzemieślników z peryferyjnych miejscowości. Podobny los spotkał Łódź, liczącą jeszcze w 1820 roku około 800 mieszkańców miejscowość włączono ją w poczet osad przemysłowych w tym samym roku. Rozwój wielkiego przemysłu na ziemiach Polski sprawił, że rozrosła się ona do znaczących rozmiarów z 500 tysiącami mieszkańców w 1914 roku i od tego momentu zaczęła odgrywać znaczącą rolę aż po dzień dzisiejszy. Problemem miasta Łodzi oraz tym podobnych przemysłowych, były znikome inwestycje w infrastrukturę transportową, techniczną i społeczną. Powodowało to, że życie w mieście nie należało do najprzyjemniejszych dlatego w XX wieku zaczęły powstawać koncepcje tworzenia miejscowości letniskowych dla pracowników dużych fabryk, którzy mogliby tam spędzać wolny czas w okresie wakacyjnym.

W dłuższej perspektywie czasu efektem migracji ludności było pojawienie się problemów społeczno - ekonomicznych. W miastach odczuwano przeludnienie i na dodatek nie zawsze zaspokajano podstawowe potrzeby mieszkańców - brak wydajnych systemów kanalizacji, wodociągów, niewystarczająca elektryfikacja, brak dostępu do oświaty czy ośrodków zdrowia publicznego.

Wyjściem z problemu przeludnionych miast miały okazać się miasta ogrody według koncepcji Brytyjczyka Ebenezera Howarda. Jego pomysł miał być jednocześnie ratunkiem dla tych obszarów wiejskich, z których lokalna ludność przeniosła się do dużych ośrodków przemysłowych, a tym samym te pierwsze straciły możliwość stabilnego rozwoju gospodarczego.

Koncepcja miast ogrodów zakładała tworzenie niedużych ośrodków miejskich dla około 30 000 mieszkańców, wkomponowanych w tereny zielone jako oazy spokoju i odpoczynku. W praktyce idea miast ogrodów zakładała tworzenie prowincjonalnych miejscowości, gdzie ich mieszkańcy mogli by nie tylko mieszkać, ale także pracować na miejscu. Dzisiaj nazwalibyśmy je samowystarczalnymi jednostkami o charakterze miejsko - wiejskim.

W Polsce najlepszy grunt na urzeczywistnienie tej koncepcji pojawił się w pierwszej połowie XX wieku w najbliższym otoczeniu Łodzi, w której w owym czasie brakowało wystarczającej liczby mieszkań oraz panowały tragiczne warunki zdrowotne. Dlatego zdaje się, że jedynym wyjściem było wykorzystanie okalających miasto Łódź obszarów leśnych i wkomponowanie w nie osiedli letniskowych o charakterze parkowo - ogrodowym. I tak powstały w dwudziestoleciu międzywojennym: Miasto-Las-Kolumna, Tuszyn-Las, Grotniki, Miasto-Ogród Sokolniki.

Powstanie miejscowości letniskowej ogrodu Miasta-Las-Kolumna

Miasto-Las-Kolumna swoje istnienie zawdzięcza Januszowi Szweycerowi, właścicielowi dóbr Łaskich, który zainspirował się miastami ogrodami według pomysłu Ebenezera Howarda. Z jednej strony szukając korzyści finansowych dla zadłużonej osady i wsi Kolumna, a z drugiej widząc problemy Łodzi, postanowił stworzyć osiedle letniskowe. Wspierany przez Wacława Dąbrowskiego i leśniczego Piotra Suskiego, wystąpił 18 września 1925 roku do Wojewódzkiej Komisji Ochrony Lasów w Łodzi z prośbą o wydzielenie terenów leśnych pod przyszłe Miasto-Las-Kolumna. Ostatecznie pozytywną decyzję na ten wniosek wydano dopiero 12 listopada 1926 roku, ponieważ początkowo pojawiły się pewne komplikacje prawne związane ze służebnościami.

Janusz Szweycer przygotowanie szczegółowego projektu zagospodarowania przestrzennego zlecił architektowi Antoniemu Jawornickiemu. Projekt rozplanowania posiadał wydzielone parcele pod działki rekreacyjne na sprzedaż, a także wydzielono plac rynkowy, obszar pod budowę kościoła, szkoły, poczty oraz innych obiektów użyteczności publicznej. Istotne było, że jeszcze w 1927 roku Janusz Szweycer uzyskał zapewnienie wybudowania przystanku kolejowego w Kolumnie, którego brakowało. Osią miejscowości letniskowej była szosa Łask - Pabianice.

W tym miejscu trzeba jednak nadmienić, że tworząc kolonię letniskową Kolumna, podobnie jak inne tożsame miasta ogrody pod Łodzią, zapomniano o zasadniczym celu koncepcji Ebenezera Howarda. A mianowicie w projektach pominięto stworzenie stref przemysłowych, tym samym miejscowości miały jedynie charakter mieszkalno - wypoczynkowy. Brakowało typowych miejsc pracy dla tych, którzy mogli by wyprowadzić się z przemysłowej Łodzi.

Dobrym przykładem jest tu właśnie Kolumna, gdzie większość inwestycji była ukierunkowana na rozwój infrastruktury turystycznej. W pierwszej kolejności przyciągnęło to do Miasta-Las-Kolumna bogatych mieszkańców okolicy, pochodzenia polskiego i żydowskiego. Z czasem do miejscowości Kolumna przylgnęła nawet nazwa "Mała Palestyna". Nie mniej jednak po dziś dzień zachował się jej utrwalony charakter letniskowy będąc często wizytowana przez mieszkańców Łodzi i Pabianic.

Rozwój Miasta-Las-Kolumna w 20-leciu i 30-leciu międzywojennym z jej letniskowym charakterem

Każdy kto odwiedzał Kolumnę w latach 1928 - 1939 zachwycał się jej architektonicznym kunsztem, leśnymi okolicami, specyficznym mikroklimatem leczniczym oraz możliwościami spędzania wolnego czasu nad rzeką Grabią oraz Pałusznicą, które nadawały jej iście turystycznego charakteru. Ponadto Kolumna była położona bardzo blisko Łodzi i Pabianic co ułatwiało dzięki dobrej komunikacji dostanie się do niej w krótkim czasie. Dlatego zaraz po rozpoczęciu parcelacji terenów pod przyszłe działki dla Miasto-Las-Kolumna co zostało zapoczątkowane przez Janusza Szweycera, ówczesnego właściciela tych ziem, zostały one wyprzedane jedna za drugą praktycznie do końca lat 20. XX wieku.

Sprzedaż działek pod przyszłe zabudowania willowe i podpisywanie pierwszych umów rozpoczęto w 1927 roku po zakończeniu wszelkich formalności prawno - administracyjnych przez ówczesnego właściciela dóbr Łask - Janusza Szweycera. Każdy kto chciał kupić jedną z wielu działek w Kolumnie musiał zapłacić w pierwszej racie 25% jej wartości a resztę dzielono równo na kolejnych dwanaście miesięcy. Na samym już początku postawiono pewne istotne warunki nowym właścicielom działek związane z zagospodarowaniem terenu. Zgodnie z umową nie mogli oni wyciąć na swoich posesjach więcej niż 1/3 drzewostanu oraz zabudowania musiały być zgodne z odgórnie narzuconymi normami. Obawiano się, że nie przestrzeganie tych zasad zniszczy leśny i tym samym letniskowy charakter Miasta-Las-Kolumna oraz może doprowadzić do braku estetyki okolicznej architektury.

Parcelacja działek pod przyszłe letnisko polegała na wyznaczeniu posesji o powierzchni od 1 000 do nawet 5 000 m². Cena 1 metra kwadratowego wahała się od 50 groszy na samym początku sprzedaży do 3 złotych w latach 1929/30 i była uzależniona od koniunktury na rynku, jej położenia oraz ilości drzew w jej obrębie. Dlatego na ich zakup mogli sobie pozwolić bogaci przemysłowcy lub firmy z przeznaczeniem na tereny pod przyszłą zabudowę wypoczynkową m. in. wille letniskowe. Zapewne część z domów powstała na użytek prywatny zważywszy na fakt, że z czasem Miasto-Las-Kolumna zyskało stałych mieszkańców przebywających tutaj cało rocznie.

Jak wskazują dokumenty pierwszymi nabywcami działek w Kolumnie w większości były osoby drobnomieszczańskie z zamożnych środowisk Łodzi, Pabianic i Łasku. Po opłaceniu wartości działek zgodnie z umową kupna - sprzedaży byli oni zobowiązani do podpisania aktów notarialnych co automatycznie sprawiało w świetle prawa, że są oni ich pełnoprawnymi właścicielami.

Z ciekawszych transakcji dokonała firma przemysłowa Towarzystwo Akcyjne Pabianickich Zakładów Bawełnianych Krusche i Ender. Nabyło ono tereny o powierzchni 7 hektarów za kwotę 50 tysięcy złotych. Tereny te otrzymała Kasa Przezorności Urzędników, która dodatkowo z własnych środków finansowych zakupiła jeszcze 15 hektarów ziem. Zostały one podzielone na 73 działki i przekazano je pracownikom tego przedsiębiorstwa. W 1928 roku Feliks Krusche decyzją zarządu Towarzystwa Bawełnianego z Pabianic wybudował pierwszy obiekt letniskowy w Kolumnie, który nosił nazwę Otilia. W jednych źródłach podawane jest, że było to na pamiątkę jego matki a w innych, że na uczczenie 100-lecia istnienia zakładów. Urzędnicy tych zakładów z własnych środków pobudowali dodatkowo świetlicę wykorzystywaną także przez innych mieszkańców Kolumny. Ośrodek letniskowy Krusche i Ender nabierał kształtów - z czasem pobudowano korty tenisowe, plac sportowy, przyozdobiono teren i wyznaczono ścieżki leśne wraz z ławkami, a także wyposażono świetlicę w nowoczesne sprzęty. W sierpniu 1929 roku obiekt letniskowy został oficjalnie oddany do użytku w towarzystwie Feliksa Krusche i Karola Endera.

To wszystko sprawiło dalszą szybką rozbudowę miasta ogrodu i rozszerzenie parcelacji na kolejnych terenach. W tym czasie budowano kolejne wille i obiekty noclegowe dla letników. Do połowy 1929 roku udało się wyprzedać 480 z 485 wyznaczonych działek. W późniejszych latach część z nich zmieniła swoich właścicieli ze względu na wielki kryzys ekonomiczny, a część osób całkowicie wycofała się z ich zakupu.

Z każdym kolejnym rokiem na terenie Kolumny powstawały nowe obiekty noclegowe, o których dowiadujemy się z ogłoszeń w lokalnej prasie. W 1931 roku działało 20 pensjonatów z czego pewna część przez cały rok. Wiele z nich było wyposażonych w bieżącą wodę i wygody dla letników. Część z nich była bardzo nowoczesnymi obiektami jak na tamte czasy o czym świadczy choćby reklama pensjonatu Carlton z 1933 roku zachęcająca gości do odwiedzin tarasami, werandą czy sztuczną plażą na dachu willi.

Te i inne ciekawostki przyciągały do Kolumny rzesze letników. Jak podają źródła w mieście - lesie w okresie wakacyjnym pojawiało się od 4 do 7 tysięcy letników w latach poprzedzających II wojnę światową. Były momenty, że brakowało obiektów noclegowych dla zainteresowanych spędzeniem wolnych dni w mieście ogrodzie pod Łodzią.

Niemalże na samym początku istnienia Miasta-Las-Kolumna zawiązało się stowarzyszenie mieszkańców, którzy mieli wspólne podejmować ważne decyzje co do dalszego istnienia i rozwoju ich miejscowości. Formalnie w marcu 1929 roku powstało Towarzystwo Miłośników Miasta-Las-Kolumna, którego statutowymi celami było m. in. urządzenie wzorcowego osiedla letniskowego, utrzymanie go w rękach ludzi "nadających się do kulturalnego towarzyskiego pożycia" oraz rozbudowa miasta przez założenie i utrzymanie straży ogniowej, czytelni, biblioteki, szkół, oświetlenia, kanalizacji, wodociągów itd. Zostało ono założone z inicjatywy właścicieli działek, którzy początkowo swoją siedzibę mieli w Kolumnie. Natomiast na początku lat 30. siedzibę Towarzystwa przeniesiono do Łodzi na ulicę Traugutta 5.

15 maja 1930 roku staraniem Towarzystwa Miłośników Miasta-Las-Kolumna na tracie kolejowej łączącej Warszawę z Kaliszem - Warszawsko Kaliskiej Żelaznej Drogi oficjalnie otwartej 15 listopada 1902 roku - powstał przystanek kolejowy Kolumna ale bez poczekalni murowanej. Z czasem poczyniono inwestycję w celu wybudowania zadaszenia z ławkami, aby podróżni oczekujący na pociąg mogli się schronić przed deszczem czy wiatrem. Koszt stworzenia przystanku kolejowego wyniósł 24 tysiące złotych, o czym wspomina Janusz Szweycer w swoich wspomnieniach. Połowę tej kwoty pokrył on sam, a drugą połowę dołożyli mieszkańcy Kolumny.

Od 28 czerwca 1930 roku uruchomiono specjalny dodatkowy pociąg kursujący w niedziele i święta, relacji Łódź jedynie do Kolumna z przystankiem w Dobroniu. Swój bieg zaczynał w Łodzi o godzinie 9:30, a wieczorem był kurs powrotny o 20:20 z Łasku. Dzięki temu odciążono inne pociągi dalekobieżne z dużego obłożenia letnikami zmierzającymi do Kolumny w okresie wakacyjnym.

Stworzenie przystanku kolejowego w Kolumnie było znacznym impulsem do dalszego rozwoju miasta-lasu, na czym zależało Januszowi Szweycerowi, dlatego też pokrył on połowę kosztów jego wybudowania.

Były również daleko posunięte uzgodnienia przedłużenia linii tramwajowej z Pabianic do Łasku. Realizację tego zamierzenia przerwał jednak wybuch II wojny światowej i wcześniejszy kryzys ekonomiczny.

Teren leśny wokół stawów przy ulicy Brackiej był zagospodarowany jako Ogród Jordanowski do wypoczynku i zabawy dla dzieci. W pobliżu stawów było ujście wody mineralnej, która w dębowych beczkach była eksportowana do Berlina i dopiero tam butelkowana.

Od 1932 roku w Kolumnie znajdowała się apteka, poczta, telegraf i telefon. Ponadto funkcjonował tutaj posterunek policji, który zajmowała się różnymi sprawami kryminalnymi, o czym informowała ówczesna prasa. Podlegał on bezpośrednio Komendzie Policji w Łasku. W szybkim tempie powstawały duże i małe wille, urządzone plaże dla letników nad rzeką, korty tenisowe oraz dancingi na świeżym powietrzu. Na potrzeby lokalnych mieszkańców stworzono nawet stację benzynową, ponieważ było tak duże zapotrzebowanie na ten rodzaj usługi. Mówi się, że w sezonie wakacyjnym Kolumnę odwiedzało wtedy około 7 tysięcy letników, co pokazuje, jak dużym uznaniem cieszyła się wśród łódzkich przemysłowców. Czasem okazywało się, że nawet dotychczasowa baza noclegowa jest niewystarczająca do ilości przybywających gości...

W numerze gazety Republika z dnia 29 sierpnia 1930 roku pojawiła się także wzmianka o poświęceniu kamienia węgielnego pod przyszły kościół parafialny przez biskupa Tymienieckiego. Nie wszystkim podobała się ta decyzja. Jak wspomina Janusz Szweycer, początkowo nieprzychylny powstania kościoła w Kolumnie był dziekan parafii łaskiej obawiający się odpływu wiernych i pomniejszenia jego parafii. Plany kościoła zostały opracowane przez inżyniera powiatowego Gałąskę. To wydarzenie wykorzystano także do jednoczesnego poświęcenia nowo wzniesionego dworca kolejowego.

Tak duża miejscowość jak Kolumna nie mogła funkcjonować także bez własnej szkoły. Utworzono ją w 1933 roku, do której uczęszczały dzieci z Baryczy, Ostrowa, Poleszyna, Wierzch, wsi i miasta Kolumna oraz części Wronowic. Sam budynek zlokalizowany był na terenie wsi Kolumna jako 3 klasowa szkoła powszechna gdzie uczyło się 248 dzieci w roku szkolnym 1933/34.

Jednak niewielkie pomieszczenie w dodatku z nikłymi udogodnieniami wymusił na działaczach Towarzystwa Miłośników Miasta-Las-Kolumna zawiązanie w 1936 roku komitetu budowy nowej szkoły. Planowano utworzenie 7 klasowej szkoły podstawowej na wysokości dzisiejszej ulicy Łódzkiej, po prawej stronie szosy Łask - Pabianice, jadąc od Łasku. Jej budowę rozpoczęto w 1937 roku, jednak do września 1939 roku udało się wykonać jedynie fundamenty i mury budynku. W efekcie nigdy nie udało się jej ukończyć, ponieważ niemieckie władze okupacyjne rozebrały dotychczasową budowlę a pozyskaną cegłę przeznaczono na inne cele.

Co może się wydawać dziwne z naszej perspektywy, aż do 1936 roku nie było w Kolumnie prądu. Początkowo próbowano zbudować połączenie ze stacji rozdzielczej w Pabianicach, które obsługiwane było przez Łódzkie Towarzystwo Elektryczne. Ostatecznie nie udało się zrealizować tej inwestycji i zaczęto szukać innego rozwiązania. Za sprawą Towarzystwa Miłośników Miasta-Las-Kolumna powołano do życia spółkę Elko, która sama miała wybudować małą elektrownię w mieście-lesie Kolumnie przy zbiegu szosy Łask-Pabianice i ulicy Wileńskiej. Pozwolenie spółce na budowę udzieliło Ministerstwo Przemysłu i Handlu w 1936 roku, w którym rozpoczęto realizować inwestycję. Inicjatywa inżyniera W. Minkiewicza zakładała ulokowanie lokomobily (maszyna parowa z prądnicą), generatora oraz przygotowanie linii napowietrznych do poszczególnych posesji, aby można było korzystać z dobrodziejstw elektryczności. Elektrownia ta dodatkowo obsługiwała mieszkańców Poleszyna i Dobronia.

Kolejną ważną instytucją założoną w Kolumnie była straż ogniowa, powołana do życia 22 listopada 1935 roku decyzją wojewody łódzkiego, który zatwierdził jej statut. Wyposażono ją w niezbędny sprzęt, co pozwoliło reagować na zagrożenia pożarowe w samej Kolumnie oraz okolicznych miejscowościach. Natomiast współcześnie działająca jednostka OSP Kolumna rozwinęła się już po II wojnie światowej, aktywnie działając na rzecz lokalnej społeczności od lat pięćdziesiątych.

Jak wspominałem wcześniej, w pewnym momencie Kolumnę zaczęto nawet nazywać Małą Palestyną ponieważ mieszkała tutaj spora społeczność wyznania mojżeszowego. Była ich tak duża społeczność, że w Kolumnie zbudowano synagogę, a jej rabinem został Dawid Rorenstein [Dawid Bornstein (Bornsztajn)].

Kolumna - Las po II wojnie światowej w kontekście turystyki i budownictwa willowego

W okresie po II wojnie światowej nastąpił czas odbudowy kraju po wyniszczającej polityce hitlerowskich Niemiec na okupowanych ziemiach. Kolumna początkowo składająca się z czterech oddzielnych jednostek w 1957 roku została połączona w jedną całość, a od 1 stycznia 1973 roku po reformie administracyjnej całego kraju została włączona w granice miasta Łask pełniąc rolę dzielnicy.

Pomiędzy 1939 a 1945 rokiem na terenie Kolumny nie doszło do większych strat w zabudowie willowej, jednak ta aż do lat pięćdziesiątych XX wieku prawie w całości składała się nadal z zabudowy drewnianej. Według spisu przeprowadzonego w lutym 1946 roku łącznie na terenie wsi Wierzchy, wsi Kolumna, osady Kolumna i miasta-las Kolumna było 245 domów mieszkalnych. W 1950 roku podjęto decyzję, że 17 obiektów wielomieszkaniowych o charakterze willowym zostanie przeznaczonych na cele wypoczynkowe dla letników. Najważniejszym zadaniem władz realizowanym w tej materii w następnych latach była poprawa warunków bytowych mieszkańców w pozostałych budynkach oraz wydzielenie kolejnych osiedli pod nową murowaną już zabudowę mieszkaniową.

Po zakończonej II wojnie światowej kraj przez pierwsze lata zmagał się z trudnościami gospodarczymi i postawiono na jego odbudowę co nie było w cale takie łatwe i szybkie. Nie mniej jednak Kolumna, pierw jako gromada a następnie dzielnica Łasku, nie zatraciła swojego charakteru wypoczynkowo - kuracyjnego. Władze przekazały część obiektów wypoczynkowych zakładom przemysłowym działającym w Łodzi i Pabianicach. W powierzonych willach utworzono ośrodki wczasowo - kolonijne z dużym naciskiem na funkcje leczniczo - uzdrowiskowe.

Zakłady Przemysłu Bawełnianego Pamotex w Pabianicach posiadały w Kolumnie największy ośrodek wczasowy. Z kolei Centralny Fundusz Wczasów Pracowniczych w Spale miał swój ośrodek wypoczynkowy w Kolumnie o nazwie Leśna, na który początkowo składało się 6 budynków z możliwością przyjęcia do 1 700 osób. Do Kolumny jako miejscowości kuracyjno - leczniczej o bogatej warstwie leśnej często przyjeżdżali kuracjusze z problemami dróg oddechowych.

Oprócz zorganizowanych grup letników i kuracjuszy Kolumnę odwiedzała także spora grupa osób indywidualnie nocując w prywatnych lokalach. Podobnie jak dzisiaj, również wtedy Kolumna była popularnym miejscem jedynie weekendowych wyjazdów. Do 1968 roku planowano utworzyć na rzece Grabi duży zbiornik wodny, który miał się stać atrakcją turystyczną. Mimo różnych prób nie udało się zrealizować tej inwestycji. Wybudowano za to zajazd turystyczny Jamboł. O tym, że Kolumna nie będzie miała własnego dużego zbiornika wodnego na Grabi zdecydowało wybudowanie takich w Sulejowie i drugiego Jeziorska na Warcie. Uzupełnieniem oferty turystycznej Kolumny były usługowe lokale gastronomiczne, które przeważnie w okresie letnim obsługiwały letników i gości odwiedzających miejscowość.

W Kolumnie i w jej sąsiedztwie nie brakuje ciekawych miejsc współcześnie, które zachęcają do częstych wypadów rowerowych na liczne ścieżki leśne czy do uprawiania turystyki pieszej po okolicy. 30 marca 1993 roku Rada Miasta i Gminy w Łasku podjęła decyzję o uznaniu Kolumny-Lasu za zespół przyrodniczo - krajoznawczy. Jej celem jest ochrona występującego na obszarze dzielnicy Kolumna drzewostanu, pozostałości krajobrazu, a także zachowania wartości estetycznych. Była to pierwsza tego typu forma ochrony krajobrazu utworzona w województwie łódzkim.

Jak rozwijała się Łask - Kolumna w pierwszych latach po 1945 roku?

Po szybkim wyzwoleniu Polski z rąk Niemców w 1945 roku przez Armię Czerwoną i Wojsko Polskie, przyszedł czas na odbudowę kraju a przede wszystkim na ustanowienie nowej władzy w poszczególnych regionach. Również w Łasku i Kolumnie zaczęły tworzyć się podwaliny przyszłej władzy politycznej oraz zaczęto odbudowywać region na tyle na ile było to możliwe. Na szczęście sama Kolumna infrastrukturalnie nie ucierpiała zbytnio w II wojnie światowej, za to poniosła ogromne straty w ludności, szczególnie wyznania mojżeszowego. Pod koniec XX wieku okazało się, że lata powojenne nie były stracone i udało się odbudować życie polityczno - społeczno - kulturalne przy zachowaniu unikalnej przeszłości Łask - Kolumny.

Wyzwolenie ziem polskich w 1945 roku spod okupacji niemieckiej wymusiło wręcz na nowych władzach tworzenie lokalnych struktur politycznych, które miały zająć się odbudową kraju. W Kolumnie tuż po przejściu frontu zawiązał się Polski Komitet Robotniczy chcąc tworzyć podwaliny samorządu. Dopiero po kilku latach od zakończenia II wojny światowej zaczęto tworzyć nowy podział administracyjny kraju, a póki co funkcjonował ten przedwojenny. Dlatego jeszcze w 1945 roku na mapie funkcjonowały obok siebie - wieś Kolumna, osada Kolumna, wieś Wierzchy oraz miasto - las Kolumna. W ramach gminy Łask, której siedzibą pierw była Utrata a potem Wiewiórczyn, utworzono gromadę Kolumna-Las z sołtysem Kazimierzem Nowakiem oraz przewodniczącym Rady Gromadzkiej został Adolf Zawadzki. Po raz pierwszy Rada zebrała się 8 marca 1945 roku, kiedy to wybrano jej członków i podjęto się opracowania listy najważniejszych problemów do rozwiązania w gminie.

Pozostając na politycznej płaszczyźnie warto także przypomnieć kilka ciekawych wydarzeń jakie miały miejsce w Kolumnie w nurcie niepodległościowym. W miejscowości znalazła się spora grupa mieszkańców, która nie mogła się pogodzić z rosnącymi wpływami Związku Radzieckiego w kraju i postawiła zawiązać różnego typu organizacje mające na celu walczyć z nową władzą ludową. I tak w 1946 roku na tajnym zebraniu w Kolumnie członków Delegatury Sił Zbrojnych na Kraj, powołano nową organizację Zrzeszenie Wolność i Niezawisłość obwodu Pabianickiego. W skład obwodu Pabianice wchodziła oczywiście wspomniana placówka Kolumna z kilkunastoma osobami z samej miejscowości oraz okolicznych. Została ona założona w 1946 roku a jej dowódcą był Eugeniusz Masłowski ps. Kuba. Cel był jasny, oprócz politycznego również decydowano się na działania zbrojne. Dlatego organizacja posiadała dobrze zakonspirowane struktury działaczy, broń przechowywaną w magazynach i schronach. Ponadto grupa prowadziła ćwiczenia strzeleckie w lesie w okolicach Poleszyna. Oprócz działalności politycznej prowadzono także wydawniczą oraz propagandową. Struktury Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość w Kolumnie funkcjonowały jedynie do końca 1949 roku po tym jak wcześniej, Eugeniusz Masłowski próbował w połowie roku zabrać pieniądze z kasy Gminnej Spółdzielni w Dobroniu. Akcja zakończyła się niepowodzeniem i doprowadziła do zakrojonych na szeroką skalę działań sił bezpieczeństwa, które aresztowały działaczy.

Jak Łask - Kolumna chciała być samodzielnym miastem?

Okres od 1945 do 1972 roku charakteryzował się ciągłymi zmianami administracyjno - terytorialnymi. Był to czas, w którym radni z regionu łaskiego reprezentujący dzielnicę Kolumna zabiegali u ówczesnych władz powiatowych i wojewódzkich o nadanie Kolumnie statusu miasta. Zaraz po wyzwoleniu Łasku z pod okupacji niemieckiej na tym obszarze funkcjonował podział administracyjny z przed wybuchu II wojny światowej. Toteż Kolumna i okoliczne miejscowości wchodziły w skład gminy Łask, której siedziba mieściła się początkowo na Utracie a potem w Wiewiórczynie.

W 1945 roku w związku z nowym podziałem terytorialnym gromad, od 4 października w powiecie łaskim znalazła się nowa gromada Kolumna-Las. W jej skład wszedł obszar dotychczasowej gromady Kolumna-Las, osiedle Przygoń i kolonia Poleszyn-Orpelów. W 1957 roku włączono do niej także obszar wsi Wierzchy i wieś Kolumnę. Przełomowym momentem był 1957 rok kiedy to kandydat na posła Julian Horondecki przyrzekł pomoc w przemianowaniu Kolumny z gromady na miasto. Rok później, 21 marca 1958 roku Gromadzka Rada Narodowa wystąpiła z wnioskiem o nadaniu tej miejscowości praw miejskich. Efektem było jednak tylko wydzielenie z gromady Kolumna-Las, osiedla Kolumna. W latach sześćdziesiątych ubiegłego wieku zrealizowano wiele projektów mających na celu rozwój osiedla Kolumna.

Największe zasługi miał w tym Jerzy Bodnar, współautor planu perspektywicznego osiedla Kolumna. W 1972 roku ponownie wystąpiono do Wojewódzkiej Rady Narodowej w Łodzi z wnioskiem o nadanie praw miejskich Kolumnie. Pomysł początkowo był popierany przez Prezydium PRN w Łasku, jednak ostatecznie wycofano się z niego i radni z Łasku przedłożyli projekt jedynie włączenia osiedla Kolumna do Łasku i utworzenia jednego ośrodka miejskiego. Od końca 1972 roku rozpoczęto wdrażanie programu integracyjnego obu ośrodków, który od samego początku napotykał na wiele trudności, które występują po dzień dzisiejszy.

Życie codzienne i gospodarcze Kolumny. Odkrywaj ciekawostki Łask - Kolumny po II wojnie światowej

Kolumna bardzo dotkliwie odczuła okupację niemiecką w sferze społecznej tracąc w tym czasie większą część swoich mieszkańców, głównie pochodzenia żydowskiego. W styczniu 1945 roku zamieszkana była raptem przez kilkaset osób, gdzie jeszcze w 1939 roku było to około 7 tysięcy stałych mieszkańców. Rok później, szczegółowy spis ludności wykazał 699 mieszkańców z czego - 380 osób zamieszkiwało Miasto-Las-Kolumnę, 196 osób zamieszkiwało wieś Kolumna, wieś i folwark Wierzchy zamieszkiwało 88 osób a osadę i leśniczówkę Kolumna zamieszkiwało tylko 35 osób. Następne lata przyniosły zasiedlenia pustych budynków osobami z Łodzi i Pabianic oraz repatriantami z Wileńszczyzny i krajów zachodnich. Na przestrzeni XX wieku liczba mieszkańców wzrosła, ale przyrost ten różnie wyglądał w zależności od okresu. W stosunku do innych miejscowości nie był on aż tak duży i utrzymywał się na poziomie około 4 tysięcy stałych mieszkańców. Również dzisiaj w XXI wieku dzielnica Kolumna ma około 6 tysięcy mieszkańców czyli ich liczba utrzymuje się na stosunkowo równym poziomie.

Drugą kwestią która odgrywała ważną rolę w życiu codziennym, były sprawy mieszkaniowe a konkretnie liczba dostępnych budynków możliwych do zamieszkania. Tutaj na szczęście wojna nie spowodowała większych strat poza kilkoma obiektami i według spisu z 1946 roku na obszarze Kolumny (włącznie miasto, wieś, osada i wieś Wierzchy) znajdowało się 245 domów mieszkalnych. Niemniej dalszy rozwój Kolumny jako miejscowości letniskowej czy choćby jako potencjalnej miejscowości do zamieszkania, był uzależniony w dużym stopniu od sprzyjających ku temu warunków lokalowych. Większą część zabudowy tuż po wojnie stanowiły obiekty drewniane z nielicznymi domami murowanymi. W 1950 roku władze przeznaczyły 17 obiektów wielomieszkaniowych o charakterze willowym przeznaczono dla letników czyli na cele wypoczynkowe.

W związku z tym, że ilość obiektów mieszkalnych była niewystarczająca, od samego początku dążono do ich zwiększenia. Przede wszystkim rozpoczęto wydzielanie nowych działek pod przyszłe domy oraz rozdzielano ziemie pozostawione puste lub opuszczone, które otrzymały osoby zainteresowane. Sprawami kwaterunkowymi w Kolumnie początkowo zajmowały się specjalne komisje z Łodzi, następnie Pabianic a po części tylko lokalne z Łasku. Dopiero w 1956 roku za całość spraw mieszkaniowych zaczęły odpowiadać władze administracyjne gromady Las-Kolumna, które przejęły te obowiązki od administracji z Pabianic.

Jako że ogólna sytuacja mieszkaniowa w Kolumnie była zła, bo większość z obiektów była drewniana, a co za tym idzie nadawała się do zamieszkania jedynie w sezonie letnim a nie zimowym to na lata 1962 - 1965 przewidziano budowę osiedla mieszkaniowego. W trzy letnim planie wykonanym przez dyrekcję Budowy Osiedli Robotniczych oddano do użytku 6 budynków dla 60 mieszkańców, na terenie wydzielonym przez lokalne władze - między ulicami Świerkową, Spacerową, Słoneczną i Sosnową. To jednak było tylko kroplą w morzu. Na szczęście sytuację poprawiło budownictwo indywidualne wsparte kredytami bankowymi udzielanymi na preferencyjnych warunkach i łatwością nabywania materiałów budowlanych na ten cel. Dzięki temu do 1968 roku powstało 67 prywatnych budynków mieszkalnych. Kolejne tego typu inicjatywy pozwoliły na oddanie do użytku kolejnych obiektów a pod kolejne obiekty wydzielano nowe parcele w obszarze północ - południe, co doprowadziło że zabudowa mieszkaniowa zaczęła się pojawiać po północnej stronie torów kolejowych już w na początku lat sześćdziesiątych. Nie mniej jednak była to liczba niewystarczająca do lokalnych potrzeb.

Nikt przez trudny czas trwania II wojny światowej nie zapomniał o tym, jaką wcześniej ważną rolę turystyczną odgrywała Kolumna w stosunku do pobliskich miast przemysłowych. Dlatego już w 1948 roku zwrócono się do wyższych władz, aby zaliczyć Kolumnę do osiedli klimatyczno - letniskowych. Chciano oczywiście odbudować przedwojenną pozycję miasta - lasu. Dlatego w 1950 roku zaczęto także zabiegać, aby w Kolumnie utworzyć siedzibę gminy. Oczywiście propozycja ta została odrzucona przez władze gminne w Łasku. Jedyne co udało się wtedy wywalczyć dla Kolumna-Lasu to przeniesienie kilku istotnych urzędników wraz z ich obsługą z Łasku do Kolumny. Mogli oni obsługiwać na miejscu i załatwiać sprawy mieszkańców Kolumny związane z podatkami, meldunkiem i kwaterunkiem w mieszkaniach.

Poza kilkoma spółdzielniami pracy w Kolumnie, do największych pracodawców należał zakład produkcji materiałów budowlanych utworzony w 1955 roku. Wojewódzkie Przedsiębiorstwo Prefabrykatów w Kolumnie utworzono na terenie gdzie przed wojną znajdował się tartak. Zakład zajmował się w początkowym okresie produkcją pustaków i płyt chodnikowych. Z czasem produkcję rozszerzono o rury kanalizacyjne, krawężniki, płyty i betonowe słupy energetyczne dzięki wybudowaniu trzech nowych hal produkcyjnych w latach 1956 - 1957. Co ciekawe, przedsiębiorstwo z Kolumny mogło się poszczycić mianem największego producenta betonowych słupów energetycznych w skali kraju. Z czasem wymusiło to na rozbudowie zakładu o kolejne obiekty produkcyjne i magazynowe. W latach 1966 - 1967 oddano do użytku na potrzeby Przedsiębiorstwa suszarnię, budynek zbrojowni, centralną betoniarnię i obiekt socjalny. W latach siedemdziesiątych przystąpiono do trzeciego etapu inwestycyjnego w zakład, który zwiększył moce produkcyjne na rynek wewnętrzny do 36 tysięcy m³ elementów betonowych. W latach osiemdziesiątych produkowano w Kolumnie żerdzie energetyczne, płyty stropowe i wielootworowe, rury, kręgi betonowe i żelbetonowe. Ostatecznie w nowym ustroju gospodarczo - politycznym przedsiębiorstwo zaczęło mieć trudności i ostatecznie zakończyło działalność w 1993 roku. Jeszcze w latach 50. XX wieku planowano do Przedsiębiorstwa Prefabrykatów w Kolumnie poprowadzić specjalny tor z bocznicą kolejową, ale inwestycji tej nie udało się zrealizować.

Podobne tendencje wykazywała gospodarka rolnicza w Łask - Kolumnie, która jeszcze w latach pięćdziesiątych XX wieku stanowiła ważny element struktury produkcyjnej dla mieszkańców wsi Kolumna oraz Wierzchy. Z czasem jednak wraz ze wzrostem wartości ziemi lepiej opłacało się ją przeznaczyć na sprzedaż pod budownictwo mieszkaniowe. Po włączeniu jednej i drugiej w strukturę gromady Kolumna-Las po 1964 roku część majątku Wierzchy została przeznaczona na ogródki działkowe, które funkcjonują do dzisiaj. Jednocześnie z każdym kolejnym dziesięcioleciem ilość terenów typowo rolniczych zmieniała swój charakter na sady i ogródki warzywne. W latach osiemdziesiątych próbowano w powiecie łaskim ożywić produkcję żywności i zmaksymalizować gospodarkę rolniczą, jednak większość obiektów była nierentownych. Przykładem może tu być Spółdzielnia Kółek Rolniczych i Tuczni Trzody Chlewnej we Wronowicach. Dlatego w latach 90. tego rodzaju zakłady zostały zlikwidowane lub sprywatyzowane.

Polski / English / Svenska / Norsk / Dansk / Deutsch / Het Nederlands / český / Slovenský / українська мова / cрпски језик / Hrvatski / Slovenščina / български език / македонски јазик / Español / Português / Français / Italiano / Română / Lietuvių kalba / Latviešu valoda / Ελληνικά / Gjuha shqipe / Suomi / Eesti keel / Magyar nyelv / Türkçe

© 2023 mobo.blog
info@mobo.blog

Serwis